Γκεόργκι Ζούκοφ
1 Δεκεμβρίου 1896 - 18 Ιουνίου 1974Ο ΣΤΡΑΤΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ
Συνέντευξη στην "Κομσομόλσκαγια Πράβντα" ,αναδημοσίευση απο το περιοδικό της
ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ “ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ”
Πέρασαν 25 χρόνια από την ημέρα που τελείωσε ο πόλεμος για τον φασισμό.Τι θα λέγατε εσείς για τη σημασία της Νίκης μας στους νέους ανθρώπους σήμερα?
Για να καταλάβουμε τη σημασία της Νίκης μας πρέπει καλά να κατανοήσουμε ποιά ήταν η απειλή για μας. Υπό την απειλή τέθηκαν όλα: η γη στην οποία ζούμε, οι φασίστες ήθελαν να αφαιρέσουν το κοινωνικό μας σύστημα το οποίο για τους φασίστες ήταν το βασικό εμπόδιο στην επίτευξη της παγκόσμιας κυριαρχίας τους, απειλούνταν η ύπαρξη του λαού της χώρας μας. Σύμφωνα με το σχέδιο των φασιστών ο πληθυσμός των κατεχόμενων εδαφών θα εξοντώνονταν ή θα μετατρέπνταν σε εργατική δύναμη της ναζιστικής αυτοκρατορίας.
Εμείς συγκρουστίκαμε με τον φασισμό όταν σχεδόν όλη η Ευρώπη είχε ηττηθεί. Μιλάμε για πολλούς ανθρώπους και έθνη η τελευταία ελπίδα. Ο κόσμος σταμάτησε την αναπνοή του το 1941: θα αντέξουμε εμείς ή οι φασίστες και εδώ θα πάρουν το πάνω χέρι? Για μας αυτός ο πόλεμος ήταν η μεγαλύτερη δοκιμασία. Επιβεβαιώθηκε η ζωτική ικανότητα του κοινωνικού μας συστήματος, η ενότητα των εθνών, με μια λέξη όλα όσα οικοδομήθηκαν μετά το 1917.
Νικήσαμε. Ο στρατός μας όχι μόνο έδιωξε τους κατακτητες από τη γη μας αλλά απελευθέρωσε και την Ευρώπη από το φασισμό. Αυξήθηκε τεράστια το κύρος του κράτους μας. Σε εκατομμύρια ανθρώπους της γης στερεώθκε η πίστη στο σοσιαλιστικό σύστημα. Ακριβώς αυτή ήταν η σημασία της Νίκης.
- Κάθε φορά όταν θυμάστε τον πόλεμο αναπόφευκτα επιστρέφουμε στην αρχή του. Εσείς ήσασταν ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου. Τι γνωρίζατε για το πλησίασμα του πολέμου? Πως ήταν για σας το πρωί της 22ας Ιουνίου 1941?
Για τη προετοιμασία της Γερμανίας για πόλεμο μαζί μας στα μέσα του Ιούνη συγκεντρώθηκαν πολλές πληροφορίες. Εννοείται ότι για όλες τις πληροφορίες κάναμε αναφορά στον Στάλιν, αυτός όμως προς αυτές τις πληροφορίες συμπεριφέροταν με υπερβολική επιφύλακτικότητα.
Στις 21 Ιούνη μου τηλεφώνησαν από την περιοχή του Κιέβ ότι <<στα σύνορα παρουσιάστηκε φυγάς, γερμανός επιλοχίας που επιβαιβεώνει ότι γερμανικά στρατεύματα περνούν στις ανατολικές περιοχές για επίθεση και ότι ο πόλεμος θα αρχίσει το πρωί στις 22 Ιούνη>>. Εμείς μαζί με τον Τιμοσένκο και τον στρατηγό Βατούτιν, πήγαμε στον Στάλιν με σκοπό ν τον πείσουμε για την ανάγκη να θέσουμε το στρατό σε πολεμική προετοιμασία. Ήταν ανήσυχος. Μήπως μας τον έστειλαν τον αυτομόλο για να προκαλέσουν σύγκρουση?
Διαταγή για να τεθεί ο στρατός σε πολεμική ετοιμότητα δόθηκε τη νύχτα στις 22 Ιούνη. Στους εργαζόμενους του Γενικού Επιτελείου και του Λαϊκού Επιτροπάτου Άμυνας δόθηκε εντολή να παραμείνουν στις θέσεις τους. Όλο τον καιρό διεξάγονταν τηλεφωνικές συνομιλίες με τους διοικητές των περιοχών. Στις 12 τη νύχτα από τηνπεριοχή του Κιέβου μας ανέφεραν ότι στις μονάδες μας παεουσιάστηκε ακόμα ένας γερμανός στρατιώτης. Πέρασε το ποτάμι κολυμπώντας και ανακοίνωσε ότι <<στις 4 η ώρα τα γερμανικά στρατεύματα θα περάσουν σε επίθεση>>.
Στις 3 η ώρα και 17 λεπτά τηλεφώνησε ο διοικητής του στόλου της Μαύρης θάλασσας: <<Από τη θάλασσα πλησιάζει μεγάλος αριθμός αγνώστων αεροπλάνων>>.
Πόλεμος... Αμέσως τηλεφώνησα στον Στάλιν και αφού του εξέθεσα την κατάσταση τον παρακάλεσα να επιτρέψει να αρχίσουμε ανάλογη πολεμική δράση. Εκείνος για αρκετή ώρα παρέμεινε σιωπηλός. Τελικά μου απάντησε: <<Να έρθετε στο Κρεμλίνο!>>.
Στις 4 και 30 το πρωί μαζί με τον Τιμοσένκο μπήκαμε στο γραφείο του Στάλιν. Εκει βρίσκονταν όλα τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου. Ο Στάλιν, ωχρός, κάθονταν στο τραπέζι χωρίς να έχει ανάψει την πίπα. Είπε: <<Πρέπει να τηλεφωνήσουμε στην γερμανική πρεσβεία>>. Από την πρεσβεία απάντησαν ότι ο πρέσβης, κόμης Φον Σούλενμπουργκ παρακαλεί να γίνει δεκτός για επείγουσα ανακοίνωση.
-Έτσι αισθανθήκατε το πλησίασμα του πολέμου. Ποιά ήταν η αιτία για την αργοπορία να τεθεί η χώρα σε κατάσταση πολεμικής ετοιμότητας?
Μια από τις βασικές αιτίες ήταν ότι ο Στάλιν ήταν πεισμένος ότι θα επιτευχθεί η καθυστέρηση του πολέμου, θα κατορθώσουμε να ανασυγκροτήσουμε και εφοδιάσουμε το στρατό. Φοβόταν πως η δράση μας θα αποτελούσε πρόθεση για τους γερμανούς να επιτεθούν.
Πρέπει να κρίνουμε ότι τον καιρό πριν τον πόλεμο πως είχε διαμορφωθεί η κατάσταση, υπολογίζοντας και την σύνθετη διεθνή κατάσταση. Η Αγγλία και η Γαλλία παίζανε παιχνίδι. Με όλες τους τις δυνάμεις ωθούσαν τον Χίτλερ προς την Αναατολή. Υπήρχε βάση να ανησυχούμε από διάφορες προβοκάτσιες. Ωστόσο η επιφυλακτικότητα ήταν υπερβολική. Πιθανό και εμείς οι στρατιωτικοί δεν καταβάλαμε όλες τις προσπάθειες να πείσουμε τον Στάλιν για το αναπόφευκτο της σύγκρουσης. Γενικά υπάρχουν βαθιές αντικειμενικές αιτίες που προκαθόρισαν τον μακρόχρονο χαρακτήρα του πολέμου με μεγάλες απώλειες για μας και με τεράστια ένταση των δυνάμεων.
-Ποιές ήταν αυτές οι αιτίες?
Με δυο λόγια δεν μπορεί να δοθεί απάντηση...Πολλά ξεκαθαρίζει η ιστορική αναπόφευκτη κατάσταση. Τώρα βλέποντας το παρελθόν και λεπτομερειακά σταθμίζοντας τις δυνατότητες με βεβαιότητα μπορώ να πω ότι η υπόθεση της άμυνας τις χώρας στις βασικές της διαστάσεις και στην κύρια κατεύθυνση διεξάγονταν σωστα. Στη διάρκεια πολλών χρόνων, στις οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις γίνονταν όλα ή σχεδόν ότι ήταν δυνατόν. Στην περίοδο 1939-1941 ο λαός και το Κόμμα κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες για την ενίσχυση της άμυνας και των απαιτούμενων δυνάμεων και μέσων. Όταν θυμάμαι εκείνα τα χρόνια εκπλήσσομαι πως καταφέραμε να επιτεύξουμε τόσα πολλά. Ανάπτυξη της βιομηχανίας, το κολχοζνικό σύστημα, η ενότητα των εθνών, ο υψηλός πατριωτισμός του λαού, η καθοδήγηση του κόμματος και στην ετοιμότητα να συνδεθεί το πολεμικό μέτωπο με τα μετόπισθεν. Χάρις σ΄αυτά δημιουργήσαμε θαυμάσια βάση της αμυντικής ικανότητας της χώρας μας. Η ιστορία μας έδωσε πολύ λίγη ειρηνική περίοδο για να τα κάνουμε όλα.
Πολλά αρχίσαμε σωστά αλλά δεν καταφέραμε να αποτελειώσουμε. Στον τομέα της πολεμικής παραγωγής πράξαμε αρκετά. Μετά τον εμφύλιο πόλεμο δεν είχαμε επιχειρήσεις παραγωγής τανκς, αεροπλάνων, και μέσων διαβίβασης. Αποκτήσαμε σύγχρονο εξοπλισμό. Ώστόσο οι δοξασμένες "Κατιύσες" τα τανκς "Τ - 34" και τα αεροπλάνα κάθετης εφόρμησης και άλλα μόλις αρχίσαμε να τα κατακτούμε τεχνικά. Αναδιοργανώσαμε την εκπαίδευση στο στρατό. Ο Χίτλερ τα γνώριζε αυτά και σ' αυτό βασιζόταν. Ας εξετάσουμε και τον αντίπαλό. Ο γερμανικός στρατός τον καιρό εκείνο ήταν καλύτερα εφοδιασμένος, είχε καλύτερη κινητοποίηση, πολεμική εμπειρία και ήταν μεθυσμένος από τις νίκες. Η πολεμική ικανότητα των γερμανών στρατιωτών, η διαπαιδαγώγηση τους και η γνώση όλων των ειδών του στρατού βρίσκονταν σε πολύ υψηλό επίπεδο, ιδιαίτερα ήταν προετοιμασμένοι στον πόλεμο τα τανκς και η αεροπορία. Αυτά πρέπει να ταγνωρίζουμε ώστε να έχουμε αντίληψη με ποιά δύναμη συγκρουστήκαμε. Το αιφνιδιαστικό χτύπημα έχει ιδιαίτερη σημασία. Στον γερμανικό στρατό είχε περάσει η στρατηγική πρωτοβουλία, για να την αποσπάσουμε ήταν δύσκολα και δεν ήταν εύκολη υπόθεση.
Παρά τις γνωστές νίκες η φασιστική μηχανή μούδιασε και σταμάτησε. Τα γερμανικά επιτελεία αμέσως το αισθάνθηκαν. Ο στρατηγός Κουρτ "Τυππελσκιρχτ π.χ. γράφει: <<Οι ρώσοι κρατούσαν με απροσδόκητη σκληρότητα και αντίσταση, μάλιστα και όταν ήταν κυκλωμένοι. Έτσι αυτοί κερδίζουν χρόνο για να συγκεντρώσουν δυνάμεις να κάνουν επιθέσεις, από τα βάθη τις χώρας τραβούσαν νέες εφεδρείες και ήταν πιό ισχυροί απ' ότι υποθέταμε. Ο αντίπαλος απόδειξε τέλεια και απίθανη ικανότητα για αντίσταση>>. Λογικά ειπώθηκε? Η εκτίμηση νομίζω ήταν νηφάλια και με ακρίβεια.
Η ανώτατη διοίκηση σας προωθούσε στα πιο εντατικά και υπεύθυνα πεδία του πολέμου. Αναφορικά με αυτό, ποιές μάχες μπορείτε να μας κατονομάσετε?
Η υπεράσπιση του Λένινγκραντ. Η μάχη της Μόσχας. Η μάχη του Στάλινγκραντ. Η μάχη στο τόξο του Κουρσκ, η επιχείρηση στην Λευκορωσία το 1944 και φυσικά η μάχη στο Βερολίνο. Αυτές τις επιχειρήσεις εγώ είτε τις διεύθυνα είτε με εξουσιοδότηση του Γενικού Στρατηγείο συμμετείχα μαζί με τους διοικητές των μετώπων στην προετοιμασία τους.
Από αυτές τις μάχες ποιές θυμάστε περισσότερο?
Αυτή την ερώτηση συχνά μου την υποβάλλουν και εγώ δίνω την ίδια απάντηση. Η μάχη της Μόσχας. Ήταν η πιο υπεύθυνη στιγμή του πολέμου. Ανέλαβα τη διοίκηση του μετώπου στις μέρες όταν το μέτωπο ουσιαστικά βρισκόταν στα προάστια της Μόσχα. Από το Κρεμλίνο μέχρι το επιτελείο του μετώπου με το αυτοκίνητο κάναμε μια ώρα! Τώρα είναι δύσκολο να αντιληφθούμε πόσο κοντά είχε φτάσει το μέτωπο. Οι μάχες διεξάγονταν στα μέρη που σήμερα οι νέοι της Μόσχας πηγαίνουν με τα σκι και το φθινόπωρο μαζεύουν μανιτάρια. Ήταν μέρες της μεγαλύτερης δοκιμασίας. Ο κίνδυνος πάνω στην πρωτεύουσα ήταν μεγάλος. Έπρεπε να μεταφέρουμε πέρα από τον Βόλγα τις βασικές επιχειρήσεις, μερικά κρατικά ιδρύματα και το διπλωματικό σώμα. Στην πόλη, όμως, παρέμεινε η καθοδήγηση του Κόμματος, η Κρατική Επιτροπή Άμυνας, το Γενικό Στρατηγείο του Αρχιστράτηγου. Για την υπεράσπιση της Μόσχας ξεσηκώθηκαν όλοι όσοι μπορούσαν να κρατάνε όπλα, φτυάρια, και αυτοί που μπορούσαν να παραμείνουν για την παραγωγή πολεμικού εφοδιασμού. Δεν θυμάμαι ακριβώς την ώρα που μου τηλεφώνησε ο Στάλιν και με ρώτησε: <<Είστε σίγουρος ότι θα κρατήσουμε την Μόσχα? Σας ρωτώ με πόνο στην καρδιά! Απαντήστε σαν κομμουνιστής.
Και εγώ του απάντησα: Σύντροφε, τη Μόσχα θα την κρατήσουμε!
Στον κάθε υπερασπιστή της Μόσχας εκείνες τις μέρες έπεφτε μεγάλη ιστορική ευθύνη.
Ο μεγάλος άθλος κοντά στη Μόσχα έγκειται στο γεγονός ότι εμείς δεν είχαμε υπεροχή προς τους γερμανούς. Στην πρωτεύουσα οι φασίστες καθόρισαν το κύριο χτύπημα και έριξαν τις καλύτερες επίλεκτες μονάδες τους. Το βασικό ήταν ότι εμείς έπρεπε να αντέξουμε μέχρι που να φτάσουν οι εφεδρείες που μεταφέρονταν από την Ανατολή/ Τότε εμείς προχωρούσαμε με ρίσκο. Στην Ανατολή βρίσκονταν ο επικίνδυνος γείτονας, η Ιαπωνία. Μα άλλη διέξοδος δεν υπήρχε. Ιδιαίτερα είχαμε έλλειψη τανκς και πολεμικού εφοδιασμού. Δύσκολα να πιστέψει κανείς σήμερα ότι στις τελευταίες μάχες στη Μόσχα καθορίσαμε όριο ρίψης δυο - τριών οβίδων το 24ωρο από κάθε πυροβόλο.
Γνωστό είναι ότι ο πόλεμος ήταν σκληρός. Κατά πόσο για σας προσωπικά ήταν η σωματική αντοχή ως διοικητής του μετώπου στη μάχη για τη Μόσχα?
Εγώ θα απαντήσω όπως απάντησα στον Αϊζενχάουερ το 1945. Η μάχη για τη Μόσχα ήταν το ίδιο δύσκολη όπως για τον στρατιώτη έτσι και για τον διοικητή. Στη διάρκεια των πιο σκληρών μαχών (από 16 Νοέμβρη μέχρι 8 Δεκέμβρη), δεν κοιμόμουνα πάνω από δύο ώρες το 24ωρο. Για να διατηρήσω την ικανότητα να εργαστώ έπρεπε να κάνω σύντομα, αλλά συχνές γυμναστικές ασκήσεις, να πίνω δυνατό καφέ και κάποτε να πηγαίνω 15-20 λεπτά με τα σκι. Όταν στη μάχη επήρθε η καμπή, κοιμήθηκα τόσο βαθιά, που δεν μπορούσαν να με ξυπνήσουν. Δύο φορές τηλεφώνησε ο Στάλιν. Του απαντούσαν <<Ο Ζούκωφ κοιμάται και δεν μπορούμε να τον ξυπνήσουμε>>.
Η καμπή του πολέμου ήταν στο Στάλινγκραντ. Πως γεννήθηκε η ιδέα αυτής της σημαντικής επιχείρησης?
Το σχέδιο περικύκλωσης της στρατιάς του Πάουλους γεννήθηκε ως αποτέλεσμα της κατάστασης που διαμορφώθηκε το φθινόπωρο του 1942. Ο χώρος του Στάλινγκραντ έγινε πεδίο της πιο λυσσώδους μάχης. Κατά τη γνώμη μου μπορούμε να την συγκρίνουμε μόνο με την μάχη για τη Μόσχα. Ο ακλόνητος ηρωισμός του στρατού μας επέτρεψε να τραβήξουμε κοντά στον Βόλγα συσσωρευμένες εφεδρείες και ωρίμασε η κατάσταση να δώσουμε το χτύπημα στο γερμανικό συγκρότημα σε εκείνη τη περιοχή. Τον καιρό εκείνο τα δικά μας διοικητικά στελέχη πέρασαν από σκληρή σχολή πολέμου και έμαθαν πολλά. Ανάμεσα τους αναδείχθηκαν ταλαντούχοι άνθρωποι. Πολύ πιθανό η ιδέα για την κύκλωση <<καζάνι>> να γεννήθηκε σε πολλά κεφάλια. Στην ΄πραγματικότητα το σχέδιο είχε ως εξής: Όταν συζητούσαμε στο Γενικό Στρατηγείο το σχέδιο για την αντεπίθεση μαζί με τον Α.Μ. Βασιλιέφσκι επιστήσαμε την προσοχη στον Αρχιστράτηγο την δυνατότητα περικύκλωσης των γερμανών κοντά στο Στάλινγκραντ. Η ενέργεια αυτή απότομα θα άλλαζε την στρατηγική κατάσταση προς όφελος μας. Ο Στάλιν τα άκουσε προσεκτικά και ρώτησε <<φτάνουν όμως οι δυνάμεις>>?
Μετά από λίγες μέρες και ύστερα από υπολογισμούς που κάναμε αποδείχτηκε ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να τελειώνουμε τη μάχη κοντά στο Στάλινγκραντ. Το σχέδιο σύντομα μπήκε σε εφαρμογή, τραβούσαμε εφεδρείες, μεταφέραμε τεράστιες δυνάμεις στο μέτωπο, η ανίχνευση έφερνε χρήσιμες πληροφορίες για τον αντίπαλο. Όλη αυτή την δουλειά την καθοδηγούσε το Γενικό Στρατηγείο και το Γενικό Επιτελείο.
Τον καιρό της μάχης του Στάλινγκραντ σας δόθηκε η ευκαιρία να βρίσκεστε σ΄ εκείνα τα μέρη?
Με το ρήγμα των γερμανών στο Βόλγα μου ανατέθηκε το αξίωμα αναπληρωτη Αρχιστράτηγου και αμέσως (29 Αυγούστου 1942) πήρα διαταγή να πάω αεροπορικώς στο επιτελείο του μετώπου Στάλινγκραντ. Ως εκπρόσωπο του Γενικού Στρατηγείου συμμετείχα στην προετοιμασία της αντεπίθεσης. Η κατάσταση απαιτούσε μια να βρίσκομαι στα επιτελεία του στρατού στο Στάλινγκραντ - και άλλη στο γενικό Στρατηγείο στη Μόσχα.
Μετά τη μάχη στο Στάλινγκραντ σημειώθηκαν ποιοτικές αλλαγές στο στρατό?
Σίγουρα. Μετά το Στάλινγκραντ ο στρατός έγινε σαν ατσαλωμένη σφήνα ικανός να συντρίψει οποιαδήποτε δύναμη. Η μάχη στο τόξο του Κούρσκ περίτρανα το επιβεβαίωσε αυτό.
Εξηγείστε μου παρακαλώ την ουσία των δύο λέξεων "τόξο του Κούρσκ". Δεν ξέρουν όλοι τι σημαίνουν.
Οι λέξεις αυτές χρησιμοποιήθηκαν το καλοκαίρι του 1943 όταν σταθεροποιήθηκε το μέτωπο ανάμεσα στο Κούρσκ και στο Μπέλγκοροντ, δημιουργήθηκε τοξοειδή προεξοχή παρομόια μεεκείνη την προεξοχή γερμανών στην κατεύθυνση του Βόλγα στο Στάλινγκραντ.
Σε τι διαφέρει η μάχη του Κούρσκ από τις προηγούμενες?
Εγώ θα έλεγα η προμελέτη: Οι δυο πλευρές έγκαιρα και επί μακρύ χρονικό διάστημα ετοιμάζονταν για τη μάχη. Οι γερμανοί ελπίζανε ότι δεν θα αντιληφθούμε τα σχέδια τους. Γελάστηκαν.
Μετά από λεπτομεριακή εξέταση της στρατιγικής κατάστασης του μετώπου και έχοντας πολλά συγκεκριμένα στοιχεία που μας έδωσε η ανίχνευση κατασκοπείας καταλήξαμε σε μια μοναδική σκέψη. Στο τόξο του Κ?ούρσκ οι γερμανοί ήθελαν να πάρουν την ρεβάνς για την ήττα τους στο Στάλινγκραντ. Εμείς όμως μαντέψαμε τα σχέδια της γερμανικής διοίκησης και δεν αλλάξαμε τα σχέδια που επιλέξαμε για την μάχη εκεί. Μερικές διαφωνίες υπήρχαν μόνο σ' ένα σημείο: να αμυνθούμε ή να δώσουμε προληπτικό χτύπημα? Εξετάζοντας όλα τα δεδομένα αποφασίσαμε πως η σταθερή σε βάθος (μέχρι 300 χλμ.) άμυνα είναι η ποιό ευνοική. Έτσι να ματώσουμε τον εχθρό και μετά με όλες μας τις δυνάμεις να περάσουμε στην επίθεση.. Πενήντα μέρες διεξάγονταν η μάχη. Στην ιστορία των πολέμων, αναμφίβολα αυτή η μάχη ήταν η ποιό σημαντική. Στα πεδία των μαχών Κούρσκ - Ορλόφσκ ήταν στοιβαγμένα βουνά από πυρωμένο και παραμορφωμένο μέταλλο. Οι γερμανοί χάσανε πάνω από 1500 τανκς. Και οι δικές μας απώλειες δεν ήταν λίγες. Όμως νικήσαμε.
Πέστε μας παρακαλώ για το Γενικό Στρατηγείο, τον Αρχιστράτηγο και για το κλίμα των εργασιών του.
το Γενικό Στρατηγείο ήταν ο εγκέφαλος του κέντρου του πολέμου. Ο στρατιώτης έβλεπε ένα μέρος του πολέμου και εκεί εκτελούσε το πολεμικό του χρέος. Το Γενικό Στρατηγείο είχε συνολική επίβλεψη. Με μια λέξη, η κάθε απόφαση του Γενικού Στρατηγείου, έβαζε σε κίνηση μεγάλες στρατιές. Δεν είναι δύσκολο να κατανοήσουμε τη μεγάλη σύνεση κάθε απόφασης του Γενικού Στρατηγείου. Κατά ανάγκη καλούνταν οι διοικήσεις των μετώπων και οι μεγάλες πολεμικές επιχειρήσεις επεξεργάζονταν με τη συμμετοχή τους.
Το Γενικό Στρατηγείο έστελνε επροσώπους του με εξουσιοδότηση σε καθοριστικούς τομείς του πολέμου. Με αυτόν τον τρόπο το Γενικό Στρατηγείο προσέγγιζε τα μέτωπα. Την τελευταία λέξη στο Γενικό Στρατηγείο την είχε ο Αρχιστράτηγος. Οι διαταγές, οι διατάξεις και οι εντολές του Αρχιστράτηγου επεξεργάζονταν και παίρνονταν συνήθως στο γραφείο του Στάλιν. Στο δωμάτιο δίπλα στο γραφείο υπήρχε μια μεγάλη υδρόγειος σφαίρα και χάρτες όλου του κόσμου. Στο άλλο δωμάτιο βρίσκονταν τα μέσα επικοινωνίας με τα μέτωπα.
Στο Γενικό Στρατηγείοβ συχνά πήγαιναν τα μέλη της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας, του Γενικού Επιτελείου και ο Αρχηγός των μετόπισθεν. Καλούνταν επίσης μηχανικοί αεροπλάνων, τανκσ, πυροβολικού και οι διοικητές των μετώπων.
Η εισήγηση στο Γενικό Στρατηγείο αό τον καθένα ήταν πολύ υπεύθηνη υπόθεση. Ο Στάλιν δεν ανέχονταν προσεγγίσεις και ιδιαίτερα υπερβολικά δεδομένα, απαιτούσε πληρη καθαρότητα. Για όλους ήταν αυστηρός. Ήξερε όμως να ακούει τον εισηγητή που γνώριζε το πρόβλημα.
Έγώ σχεδόν πάντα έβλεπα τον Στάλιν ήσυχο και φρόνιμο. Κάποιες φορές εκνευρίζονταν. Σε τέτοιες περιπτώσεις η αντικειμενικότητα χανόταν. Δεν γνώρισα πολλούς ανθρώπους που μπορούσαν να συγκρατήσουν την οργή του Στάλιν και να του φέρουν αντίρρηση. Εγώ είχα πειστεί ότι ο Στάλιν καθόλου δεν ήταν άνθρωπος με τον οποίο δεν μπορούσες να διαφωνήσεις και μάλιστα με επιμονή να υπερασπίζεις τη γνώμη σου.
Σας μίλησε ο Στάλιν για την προσωπικότητα του Χίτλερ?
Θυμάμαι μια συζήτηση, νύχτα της Πρωτομαγιάς του 1945. Εγώ τηλεφώνησα στον Αρχιστράτηγο από τα προάστια του Βερολίνου και τον ενημέρωσα ότι ο Χίτλερ αυτοκτόνησε. Ο Στάλιν απάντησε: <<Αποτέλειωσε ο παλιάνθρωπος. Κρίμα που δεν πιάστηκε ζωντανός>>.
Το Γενικό Στρατηγείο έστελνε επροσώπους του με εξουσιοδότηση σε καθοριστικούς τομείς του πολέμου. Με αυτόν τον τρόπο το Γενικό Στρατηγείο προσέγγιζε τα μέτωπα. Την τελευταία λέξη στο Γενικό Στρατηγείο την είχε ο Αρχιστράτηγος. Οι διαταγές, οι διατάξεις και οι εντολές του Αρχιστράτηγου επεξεργάζονταν και παίρνονταν συνήθως στο γραφείο του Στάλιν. Στο δωμάτιο δίπλα στο γραφείο υπήρχε μια μεγάλη υδρόγειος σφαίρα και χάρτες όλου του κόσμου. Στο άλλο δωμάτιο βρίσκονταν τα μέσα επικοινωνίας με τα μέτωπα.
Στο Γενικό Στρατηγείοβ συχνά πήγαιναν τα μέλη της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας, του Γενικού Επιτελείου και ο Αρχηγός των μετόπισθεν. Καλούνταν επίσης μηχανικοί αεροπλάνων, τανκσ, πυροβολικού και οι διοικητές των μετώπων.
Η εισήγηση στο Γενικό Στρατηγείο αό τον καθένα ήταν πολύ υπεύθηνη υπόθεση. Ο Στάλιν δεν ανέχονταν προσεγγίσεις και ιδιαίτερα υπερβολικά δεδομένα, απαιτούσε πληρη καθαρότητα. Για όλους ήταν αυστηρός. Ήξερε όμως να ακούει τον εισηγητή που γνώριζε το πρόβλημα.
Έγώ σχεδόν πάντα έβλεπα τον Στάλιν ήσυχο και φρόνιμο. Κάποιες φορές εκνευρίζονταν. Σε τέτοιες περιπτώσεις η αντικειμενικότητα χανόταν. Δεν γνώρισα πολλούς ανθρώπους που μπορούσαν να συγκρατήσουν την οργή του Στάλιν και να του φέρουν αντίρρηση. Εγώ είχα πειστεί ότι ο Στάλιν καθόλου δεν ήταν άνθρωπος με τον οποίο δεν μπορούσες να διαφωνήσεις και μάλιστα με επιμονή να υπερασπίζεις τη γνώμη σου.
Σας μίλησε ο Στάλιν για την προσωπικότητα του Χίτλερ?
Θυμάμαι μια συζήτηση, νύχτα της Πρωτομαγιάς του 1945. Εγώ τηλεφώνησα στον Αρχιστράτηγο από τα προάστια του Βερολίνου και τον ενημέρωσα ότι ο Χίτλερ αυτοκτόνησε. Ο Στάλιν απάντησε: <<Αποτέλειωσε ο παλιάνθρωπος. Κρίμα που δεν πιάστηκε ζωντανός>>.
Πως εκτιμάτε τον καθοδηγητικό ρόλο του Κόμματος?
Δεν θα κερδίζαμε εμείς τον πόλεμο και η μοίρα της πατρίδας μας θα διαμορφώνονταν αλλιώς εάν δεν υπήρχε η ατσαλένια δύναμη μας, το Κόμμα. Τα πιο δύσκολα και υπεύθυνα καθήκοντα του πολέμου πρωτίστως πέφτανε στις πλάτες των κομμουνιστών. Η οργάνωση της βιομηχανίας, η δουλειά στα μετόπισθεν. Θαυμάζω το τεράστιο έργο που έγινε στις πιο δύσκολες μέρες. Σύντομα, από τον Ιούνη μέχρι τον Δεκέμβρη του 1941 μεταφέρθηκαν 1500 επιχειρήσεις από τις περιοχές που απειλούνταν από την κατοχή, στην Ανατολή και ξαναλειτούργησαν. Η νεολαία γνωρίζει τι σημαίνουν μεγάλες επιχειρήσεις και οικοδομές. Φανταστείτε ότι η επιχείρηση αεροπλάνων μέσα σ' ένα - δυο μήνες ξανάρχισε να παράγει στη νέα τοποθεσία. Μέρα και νύχτα κινούνταν στρατιωτικά τρένα με βιομχανηκές εγκαταστάσεις και αντιστρόφως από την Ανατολή με οπλισμό και στρατό. Η γιγαντιαία αυτή κυκλοφορία γίνονταν με εντάσεις, ανωμαλίες, παρεξηγήσεις, συγκρούσεις., ωστόσο συντελούνταν αδιάκοπα, αυξάνονταν υποταγμένη στην καθοδηγητική οργανωτική δύναμη. Ο κρίκος αυτός είναι μόνο ένας από τις αναρίθμητες φροντίδες που πήρε στις πλάτες του το Κόμμα. Είμαι περήφανος που ανδρώθηκα και αναπτύχθηκα σε αυτό το Κόμμα.
Ο κάθε πόλεμος είναι και πόλεμος των εγκεφάλων. Τι θα λέγατε σχετικά με αυτό για τους αντίπαλους σας στα γερμανικά επιτελεία?
Εάν οι γερμανοί ξέρανε ή όχι τα χαρακτηριστικά των διοικήσεων μας εγώ δεν ήμουν ενήμερος. Όσον αφορά έμας, στην αρχή του πολέμου ούτε λόγος μπορούσε να γίνει για τέτοιες λεπτομέριες.
Στη δεύτερη φάση του πολέμου ο συσχετισμός του επιπέδου της πολεμικής τέχνης των αντιμαχόμενων άρχισε να ισορροπείται. Όταν ο στρατός μας απέκτησε εμπειρία και η σοβιετική διοίκηση εφοδιάστηκε με τις αναγκαίες δυνάμεις και μέσα, τότε κατά πολύ υπερτερούσε τη γερμανική διοίκηση, κυρίως σε αποφάσεις στρατηγηκών επιλογών. Εμείς παίρναμε υπόψη μας τη συγκεκριμένη προσωπικότητα (σ.σ. του εχθρού) όταν σχεδιάζαμε την επόμενη επιχείρηση. Γνωρίζαμε ότι ο Μαϊνστάϊν ήταν άνθρωπος θαρραλέος και αποφασιστικός. Ο Μόντελ ήταν συνετός και ο Κάϊτελ τυχοδιόκτης. Προς το τέλος του πολέμου το γενικό επίπεδο της στρατηγικής τέχνης του γερμανικού στρατού έπεσε απότομα. Συχνά είχε συμβει να περιμένεις ισχυρό αντίπαλο με ευνοϊκή κίνηση του και αυτός να ενεργεί χαλαρά. Μιλώντας γενικά για τον αντίπαλο μας του περασμένου πολέμου, εγώ δεν μπορώ να σταθώ με αυτούς που εκτιμούν την ειχειρησιακή τακτική των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων ελλαττωματική. Είχαμε να κάνουμε με έναν ισχυρό αντίπαλο.
Ποιά αισθήματα προκάλεσε περισσότερο ο πόλεμος στους ανθρώπους?
Κανένα από τα ανθρώπινα αισθήματα στον πόλεμο δεν έσβησε. Εξαιρετικά αναπτύχθηκε τον καιρό του πολέμου το αίσθημα αγάπης προς την πατρίδα. Είναι φυσιολογικό αίσθημα κάθε ανθρώπου που έχει βαθιές ρίζες στην ιστορία των λαών μας. Ευνόητα, στο δύσκολο ενθυμούμασταν ότι η πατρίδα μας δικαιούται να είναι περήφανη. Θυμόμασταν τις μεγάλες προσωπικότητες της, τους μεγάλους άθλους και τα πολεμικά κατορθώματα του παρελθόντος.
Ποιές εκκλήσεις προς το λαό και κρατικές πράξεις είχαν ιδιαίτερη σημασία?
Θα κατονομάσω τρεις περιπτώσεις που έγιναν σύμβολα των τριών σταδίων του πολέμου.
Στο σπίτι σας υπάρχουν χρήσιμα αντικείμενα αναμνηστικά από τον πόλεμο?
Υπήρχαν πολλά, τα οποία παρέδωσα στο Μουσείο. Πρόσφατα παρέδωσα στο Στρατιωτικό Μουσείο το πιστόλι μου.
Ο πόλεμος κράτησε 1417 μέρες. Ποιά μέρα από αυτές ήταν η ποιο δύσκολη και ποια η πιο ευτυχισμένη?
Η ποιο τρομερή μέρα ήταν η παραμονή του πολέμου στις 21 Ιούνη 1941. Πολλές δύσκολες μέρες πέρασα το Νοέμβρη του 1941 κοντά στη Μόσχα. Η πιο ευτυχισμένη μέρα ήταν εκείνη στα προάστια του Βερολίνου στο Καρλσχόρστε η φασιστική γερμανία συνθηκολόγησε.
Πείτε μας δυο λόγια για την αξιομνημόνευτη στιγμή του πολέμου.
Ήταν η αρχή της εφόδου. Η τελική επίθεση του πολέμου ήταν λεπτομερειακά προετοιμασμένη. Στις όχθες του Οδερου συγκεντρώσαμε τεράστια επιλεκτική δύναμη και σχεδιάσαμε να ρίξουμε την πρώτη μέρα ένα εκατομμύριο οβίδες. Αποφασίσαμε να κάνουμε την επίθεση τη νύχτα με ισχυρούς προβολής για να τσακίσουμε τη γερμανική άμυνα.
Έφτασε η σημαντική νύχτα της 16ης Απρίλη 1945. Κανένας δεν κοιμόταν. Με ανυπομονησία έβλεπα το ρολόι. Φαινόταν ότι οι δείκτες είχαν σταματήσει. Τρία λεπτά πριν αρχίσει το πυρ βγήκαμε από το αμπρί στο παρατηρητήριο. Ακριβώς στις 5 το πρωί άρχισε η έφοδος. Χτύπησαν οι κατιούσες, 20 πυροβόλα, εκατοντάδες βομβαρδιστικά. Μετά από 30 λεπτά σφοδρού βομβαρδισμού, έλαμψαν οι προβολείς τοποθετημένοι σε κάθε 200 μέτρα. Μια θάλασσα από φώτα τύφλωσε τον αντίπαλο και προχώρησε το πεζικό μας και τα τανκς. Το πεδίο της μάχης ήταν εντυπωσιακό από την ισχυρή δύναμη. Σε όλη μου τη ζωή δεν είχα δοκιμάσει τέτοια αίσθηση. Επίσης ήταν η στιγμή στο Βερολίνο που είδα την Κόκκινη Σημαία να ανεμίζει στο Ράϊχστανγκ.
Δεν είμαι συναισθηματικός άνθρωπος, όμως ένας κόμπος συγκίνησης στάθηκε στον λαρυγγα μου...
Ποιος λαός είχε τις μεγαλύτερες απώλειες στον πόλεμο?
Ο πόλεμος απ΄όλους τους λαούς απαιτούσε πολλές θυσίες. Είμαι ευτυχής που γεννήθηκα ρώσος. Και μοίρασα με το λαό μου στον περασμένο πόλεμο την γεύση της πίκρας των πολλών απωλειών με την ευτυχία της Μεγάλης Νίκης.
Συζητήσαμε μαζί σου, στις παραμονές της δικής μας Νίκης.
Για την πατρίδα μας πάντα η 9η Μάη θα είναι ιερή μέρα και πάντα οι άνθρωποι θα θυμούνται τον Μάη του 1945. Σε εκείνες τις ανοιξιάτικες μέρες τέλειωσε ο μεγάλος δρόμος με τις τεράστιες απώλειες. Το ανθρωπιστικό μας χρέος, χαιρετίζοντας ο ένας τον άλλο στη γιορτή να θυμόμαστε αυτούς που δεν είναι μαζί μας και πέσανε στα πεδία των μαχών. Γιορτάζοντας τη Νίκη πάντα θα θυμόμαστε τις αξίες του λαού μας που συμβάλλανε στην απομάκρυνση του εχθρού. Η υπομονή. Η αντρειοσύνη. Η υπέρτατη σταθερότητα. Ας μας συνοδεύουν παντοτινά οι δοκιμασμένες αξίες της φωτιάς του πολέμου. Και πάντα η Νίκη θα είναι δική μας.
Δεν θα κερδίζαμε εμείς τον πόλεμο και η μοίρα της πατρίδας μας θα διαμορφώνονταν αλλιώς εάν δεν υπήρχε η ατσαλένια δύναμη μας, το Κόμμα. Τα πιο δύσκολα και υπεύθυνα καθήκοντα του πολέμου πρωτίστως πέφτανε στις πλάτες των κομμουνιστών. Η οργάνωση της βιομηχανίας, η δουλειά στα μετόπισθεν. Θαυμάζω το τεράστιο έργο που έγινε στις πιο δύσκολες μέρες. Σύντομα, από τον Ιούνη μέχρι τον Δεκέμβρη του 1941 μεταφέρθηκαν 1500 επιχειρήσεις από τις περιοχές που απειλούνταν από την κατοχή, στην Ανατολή και ξαναλειτούργησαν. Η νεολαία γνωρίζει τι σημαίνουν μεγάλες επιχειρήσεις και οικοδομές. Φανταστείτε ότι η επιχείρηση αεροπλάνων μέσα σ' ένα - δυο μήνες ξανάρχισε να παράγει στη νέα τοποθεσία. Μέρα και νύχτα κινούνταν στρατιωτικά τρένα με βιομχανηκές εγκαταστάσεις και αντιστρόφως από την Ανατολή με οπλισμό και στρατό. Η γιγαντιαία αυτή κυκλοφορία γίνονταν με εντάσεις, ανωμαλίες, παρεξηγήσεις, συγκρούσεις., ωστόσο συντελούνταν αδιάκοπα, αυξάνονταν υποταγμένη στην καθοδηγητική οργανωτική δύναμη. Ο κρίκος αυτός είναι μόνο ένας από τις αναρίθμητες φροντίδες που πήρε στις πλάτες του το Κόμμα. Είμαι περήφανος που ανδρώθηκα και αναπτύχθηκα σε αυτό το Κόμμα.
Ο κάθε πόλεμος είναι και πόλεμος των εγκεφάλων. Τι θα λέγατε σχετικά με αυτό για τους αντίπαλους σας στα γερμανικά επιτελεία?
Εάν οι γερμανοί ξέρανε ή όχι τα χαρακτηριστικά των διοικήσεων μας εγώ δεν ήμουν ενήμερος. Όσον αφορά έμας, στην αρχή του πολέμου ούτε λόγος μπορούσε να γίνει για τέτοιες λεπτομέριες.
Στη δεύτερη φάση του πολέμου ο συσχετισμός του επιπέδου της πολεμικής τέχνης των αντιμαχόμενων άρχισε να ισορροπείται. Όταν ο στρατός μας απέκτησε εμπειρία και η σοβιετική διοίκηση εφοδιάστηκε με τις αναγκαίες δυνάμεις και μέσα, τότε κατά πολύ υπερτερούσε τη γερμανική διοίκηση, κυρίως σε αποφάσεις στρατηγηκών επιλογών. Εμείς παίρναμε υπόψη μας τη συγκεκριμένη προσωπικότητα (σ.σ. του εχθρού) όταν σχεδιάζαμε την επόμενη επιχείρηση. Γνωρίζαμε ότι ο Μαϊνστάϊν ήταν άνθρωπος θαρραλέος και αποφασιστικός. Ο Μόντελ ήταν συνετός και ο Κάϊτελ τυχοδιόκτης. Προς το τέλος του πολέμου το γενικό επίπεδο της στρατηγικής τέχνης του γερμανικού στρατού έπεσε απότομα. Συχνά είχε συμβει να περιμένεις ισχυρό αντίπαλο με ευνοϊκή κίνηση του και αυτός να ενεργεί χαλαρά. Μιλώντας γενικά για τον αντίπαλο μας του περασμένου πολέμου, εγώ δεν μπορώ να σταθώ με αυτούς που εκτιμούν την ειχειρησιακή τακτική των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων ελλαττωματική. Είχαμε να κάνουμε με έναν ισχυρό αντίπαλο.
Ποιά αισθήματα προκάλεσε περισσότερο ο πόλεμος στους ανθρώπους?
Κανένα από τα ανθρώπινα αισθήματα στον πόλεμο δεν έσβησε. Εξαιρετικά αναπτύχθηκε τον καιρό του πολέμου το αίσθημα αγάπης προς την πατρίδα. Είναι φυσιολογικό αίσθημα κάθε ανθρώπου που έχει βαθιές ρίζες στην ιστορία των λαών μας. Ευνόητα, στο δύσκολο ενθυμούμασταν ότι η πατρίδα μας δικαιούται να είναι περήφανη. Θυμόμασταν τις μεγάλες προσωπικότητες της, τους μεγάλους άθλους και τα πολεμικά κατορθώματα του παρελθόντος.
Ποιές εκκλήσεις προς το λαό και κρατικές πράξεις είχαν ιδιαίτερη σημασία?
Θα κατονομάσω τρεις περιπτώσεις που έγιναν σύμβολα των τριών σταδίων του πολέμου.
- Η ομιλία του Στάλιν στις 3 Ιούλη 1941, στην οποία ειπώθηκε στο λαό όλη η αλήθεια για τον κίνδυνο για τη χώρα μας.
- Η παρέλαση στη Μόσχα στις 7 Νοέμβρη 1941 που ενέπνευσε τη σιγουριά ότι θα αντέξουμε παρά τις δυσκολίες και τις αποτυχίες.
- Ο πρώτος χαιρετιστήριος κανονιοβολισμός στη Μόσχαπρος τιμή της απελευθέρωσης του Οριάλ και Μπέλγκοροντ, στις 5 Αυγούστου 1943. Μέχρι το Βερολίνο ήταν πολύ μακριά όμως στους κανονιοβολισμούς αυτούς φαινόταν ήδη η τελική νίκη.
Στον κόσμο, παραμένει αίνιγμα ακόμα, πως επιτεύχθηκε η συγκράτηση της οργής και της εκδίκησης όταν οι στρατιώτες μας έδιωξαν τον εχθρό από τη γη μας και πέρασαν στο έδαφος του?
Τίμια λέγοντας όταν διεξάγονταν ο πόλεμος όλοι μας και εμού συμπεριλαμβανομένου είμασταν αποφασισμένοι να δώσουμε συντριπτικό χτύπημα στο φασισμό για τα εγκλήματα του στη φη μας. Είχαμε δικαίωμα για εκδίκηση? Σίγουρα. Αλλά συγκρατήσαμε την οργή μας. Οι ιδεολογικές μας πεποιθήσεις και τα αισθήματα διεθνισμού δεν μας επέτρεπαν να επιδοθούμε σε τυφλή εκδίκηση. Τεράστιο ρόλο έπαιξε εδώ η διαπαιδαγώγητική δουλειά στο στρατό που έκαναν οι κομουνιστές και η γενναιοφροσύνη του λαού μας.
Ποια η γνώμη σας για τη βοήθεια των συμμάχων?
Τη βοήθεια αυτή δεν πρέπει να την αφαιρούμε από τους υπολογισμούς. Αναντίρρητα έπαιξε το ρόλο της. Από την Αγγλία και την Αμερική πήραμε δυναμίτη, βενζίνη, ατσάλι διαφόρων ειδών, ατμομηχανες, αεροπλάνα, αυτοκίνητα και τρόφιμα. Ωστόσο αυτή ήταν ασήμαντη σε σχέση με τις ανάγκες που είχε ο β΄παγκόσμιος πόλεμος.
Ποιες ιδιότητες εκτιματε περισσότερο στον στρατιώτη?
Το θάρρος και την αφοσίωση στην πατρίδα.
Καλά είναι να ακούσουμε το λόγο σας προς τη νεολαία.
Εκτιμώ ότι η νέα γενιά πρόσφερε τις μεγαλύτερες θυσίες στο πόλεμο. Πόσους υπέροχους νέους ανθρώπους χάσαμε εμείς. Σε πόσες μάνες δεν γύρισαν τα παιδιά τους. Ως διοικητής είδα πολλές φορές να εξορμούν στην επίθεση. Ήταν φοβερές οι στιγμές, που έβλεπα να σηκώνονται όρθιοι κάτω από το θανατηφόρο διαπεραστικό μέταλλοστην ατμόσφαιρα. Πολλοί από αυτούς μόλις είχαν γνωρίσει τη γεύση της ζωής. Δεκαεννιά και είκοσι χρονών, η καλύτερη ηλικία της ζωής. Προχωρούσαν πάντα μπροστά από το γερμανικό φράγμα πυρός των πολυβόλων. Μια φορά, στον Βίστουλα, είδα έναν στρατιώτη που έκλαιγε γιατί είχε σκοτωθεί ο φίλος του, νεαρός ανθυπολοχαγός. Με μεγάλη τιμή κερδίσαμε την ειρήνη και τη δυνατότητα να μορφωνομαστε, να δουλεύουμε και να ταξιδεύουμε. Εμείς της μεγαλύτερης γενιάς δεν τα ξεχάσαμε αυτά. Καλά είναι η νεολαία να μην τα ξεχάσει. Θα πρέπει να πω στους νέους, εχθροί της γης μας και των επιτεύξεων μας υπήρχαν και θα υπάρχουν για πολύ καιρό ακόμα...
Στο σπίτι σας υπάρχουν χρήσιμα αντικείμενα αναμνηστικά από τον πόλεμο?
Υπήρχαν πολλά, τα οποία παρέδωσα στο Μουσείο. Πρόσφατα παρέδωσα στο Στρατιωτικό Μουσείο το πιστόλι μου.
Ο πόλεμος κράτησε 1417 μέρες. Ποιά μέρα από αυτές ήταν η ποιο δύσκολη και ποια η πιο ευτυχισμένη?
Η ποιο τρομερή μέρα ήταν η παραμονή του πολέμου στις 21 Ιούνη 1941. Πολλές δύσκολες μέρες πέρασα το Νοέμβρη του 1941 κοντά στη Μόσχα. Η πιο ευτυχισμένη μέρα ήταν εκείνη στα προάστια του Βερολίνου στο Καρλσχόρστε η φασιστική γερμανία συνθηκολόγησε.
Πείτε μας δυο λόγια για την αξιομνημόνευτη στιγμή του πολέμου.
Ήταν η αρχή της εφόδου. Η τελική επίθεση του πολέμου ήταν λεπτομερειακά προετοιμασμένη. Στις όχθες του Οδερου συγκεντρώσαμε τεράστια επιλεκτική δύναμη και σχεδιάσαμε να ρίξουμε την πρώτη μέρα ένα εκατομμύριο οβίδες. Αποφασίσαμε να κάνουμε την επίθεση τη νύχτα με ισχυρούς προβολής για να τσακίσουμε τη γερμανική άμυνα.
Έφτασε η σημαντική νύχτα της 16ης Απρίλη 1945. Κανένας δεν κοιμόταν. Με ανυπομονησία έβλεπα το ρολόι. Φαινόταν ότι οι δείκτες είχαν σταματήσει. Τρία λεπτά πριν αρχίσει το πυρ βγήκαμε από το αμπρί στο παρατηρητήριο. Ακριβώς στις 5 το πρωί άρχισε η έφοδος. Χτύπησαν οι κατιούσες, 20 πυροβόλα, εκατοντάδες βομβαρδιστικά. Μετά από 30 λεπτά σφοδρού βομβαρδισμού, έλαμψαν οι προβολείς τοποθετημένοι σε κάθε 200 μέτρα. Μια θάλασσα από φώτα τύφλωσε τον αντίπαλο και προχώρησε το πεζικό μας και τα τανκς. Το πεδίο της μάχης ήταν εντυπωσιακό από την ισχυρή δύναμη. Σε όλη μου τη ζωή δεν είχα δοκιμάσει τέτοια αίσθηση. Επίσης ήταν η στιγμή στο Βερολίνο που είδα την Κόκκινη Σημαία να ανεμίζει στο Ράϊχστανγκ.
Δεν είμαι συναισθηματικός άνθρωπος, όμως ένας κόμπος συγκίνησης στάθηκε στον λαρυγγα μου...
Ποιος λαός είχε τις μεγαλύτερες απώλειες στον πόλεμο?
Ο πόλεμος απ΄όλους τους λαούς απαιτούσε πολλές θυσίες. Είμαι ευτυχής που γεννήθηκα ρώσος. Και μοίρασα με το λαό μου στον περασμένο πόλεμο την γεύση της πίκρας των πολλών απωλειών με την ευτυχία της Μεγάλης Νίκης.
Συζητήσαμε μαζί σου, στις παραμονές της δικής μας Νίκης.
Για την πατρίδα μας πάντα η 9η Μάη θα είναι ιερή μέρα και πάντα οι άνθρωποι θα θυμούνται τον Μάη του 1945. Σε εκείνες τις ανοιξιάτικες μέρες τέλειωσε ο μεγάλος δρόμος με τις τεράστιες απώλειες. Το ανθρωπιστικό μας χρέος, χαιρετίζοντας ο ένας τον άλλο στη γιορτή να θυμόμαστε αυτούς που δεν είναι μαζί μας και πέσανε στα πεδία των μαχών. Γιορτάζοντας τη Νίκη πάντα θα θυμόμαστε τις αξίες του λαού μας που συμβάλλανε στην απομάκρυνση του εχθρού. Η υπομονή. Η αντρειοσύνη. Η υπέρτατη σταθερότητα. Ας μας συνοδεύουν παντοτινά οι δοκιμασμένες αξίες της φωτιάς του πολέμου. Και πάντα η Νίκη θα είναι δική μας.
