70 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΔΣΕ

«Ο κάθε μαχητής όπως έχει τις σφαίρες του να έχει και τις προκηρύξεις»

Πείρα από τη διαφωτιστική δουλειά που γινόταν από τον ΔΣΕ στους φαντάρους του αστικού στρατού

«Προπαγάνδα εν τω στρατώ ασφαλώς, πλην όμως με μεγάλας προφυλάξεις, λόγω της επισταμένης παρακολουθήσεως εκ μέρους του τάγματος». Μ' αυτήν την προσεκτική φράση, ο διοικητής του 519ου Τάγματος Πεζικού αντισυνταγματάρχης Αργυρόπουλος ομολογούσε ουσιαστικά ότι ήταν διαπιστωμένη η δράση και η επιρροή του ΔΣΕ ανάμεσα στους φαντάρους του αστικού στρατού. Αυτή η δράση ήταν ένα επίσης όπλο του ΔΣΕ, αποτελεσματικό αν κρίνουμε από τις αναφορές που γίνονταν εκείνη την περίοδο για διάφορα γεγονότα μέσα στις μονάδες. Αναζητώντας στο Αρχείο του ΚΚΕ στοιχεία για τη διαφώτιση που ασκούνταν από τον ΔΣΕ στον αστικό στρατό, βρίσκουμε αναφορές όπως:«Στο Πύθειο οι εθνοφρουρίτες αρνήθηκαν να πάνε στις επιχειρήσεις. Πέρασαν 6 από το στρατοδικείο και καταδίκασαν τον ένα σε θάνατο. Στις 6 Γενάρη αφόπλισαν πολλούς εθνοφρουρίτες του 94 ΤΕ Μεταξάδων και τους κουβάλησαν στο Διδυμότειχο γιατί στασίασε το τάγμα. Στις 17-18 Γενάρη κίνησαν τους φαντάρους του 575 ΤΠ από Τυχειό στην Καστοριά, με το ψέμα ότι τους πάνε στην Καστοριά για ξεκούραση. Οταν τους ξανανέβασαν στα αυτοκίνητα στην Καστοριά, οι φαντάροι στασίασαν (...) Σύμφωνα με τις καταθέσεις αυτόμολων και αιχμαλώτων, πολλοί φαντάροι κάνουν διαφωτιστική δουλειά μέσα στο στρατό ξεσκεπάζοντας τη μοναρχοφασιστική απάτη».
Αυτή η κινητικότητα μέσα στον αστικό στρατό ήταν αποτέλεσμα ακριβώς της δράσης του ΔΣΕ, που με πολλές μορφές παρενέβαινε για την ενημέρωση των φαντάρων, με στόχο είτε να πειστούν να μην πολεμήσουν ενάντια στο λαϊκό στρατό όπως ήταν ο ΔΣΕ, είτε ακόμα και να περάσουν στις γραμμές του ΔΣΕ.
Από σχετική έκθεση του Τμήματος Διαφώτισης του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ, μαθαίνουμε πως οι φαντάροι «με γράμματά τους (στο Γράμμο) υπόδειχναν ναρκοπέδια δικά τους για την προφύλαξη των τμημάτων μας. Αφηναν δώρα με ευχητήρια της Λ. Δημοκρατίας, εκφράζοντας τον θαυμασμό τους για τον ΔΣ (...) Κάνουν σαμποτάζ».

Η οργάνωση της διαφώτισης

Ενα από τα γράμματα - προκηρύξεις που απευθύνονταν στους φαντάρους του αστικού στρατού (αρχείο ΚΚΕ)

Η δουλειά στον αστικό στρατό που είχε αρχίσει σε μεγάλη κλίμακα οργανωμένα το 1948 (και πριν, αλλά όχι τόσο έντονα), ήταν μέρος του συνόλου της διαφωτιστικής δουλειάς που γινόταν και στο εσωτερικό του ΔΣΕ. Μέρος του διαφωτιστικού υλικού ή και ειδικές εκδόσεις περνούσαν στους απέναντι με διάφορους τρόπους, ένας ήταν με τους τηλεβόες, άλλος με υλικό που αφηνόταν σε μέρη απ' όπου θα περνούσαν οι φαντάροι, τρίτος μέσα στις ίδιες τις πόλεις όπου δρούσαν οι Πολιτικές Επιτροπές του ΔΣΕ.Τα αποτελέσματα αυτής της δουλειάς εξετάζονταν κατά διαστήματα ώστε να βγαίνουν συμπεράσματα για την αποτελεσματικότερη συνέχεια. Διαβάζουμε σε μία από αυτές τις εκθέσεις:
«Ενα καινούργιο που βγήκε από τη σύσκεψη είναι ο τρόπος οργάνωσης της πολιτικής διαφωτιστικής δουλειάς στη διάρκεια μεγάλων μαχών. Η 18η Ταξιαρχία σύμφωνα με τις αποστολές της σωστά προσάρμοσε και οργάνωσε τη δουλειά. Η προσοχή των υπευθύνων στράφηκε περισσότερο στο να κατανοηθεί η σημασία της δουλειάς από τον κάθε μαχητή και στέλεχος. Ο κάθε μαχητής ήταν εφοδιασμένος με το έντυπο υλικό. Ο κάθε μαχητής ήξερε τα κεντρικά συνθήματα που έπρεπε να χρησιμοποιήσει. Οργανώθηκαν ειδικές ομάδες για γράψιμο συνθημάτων στα ντουβάρια, ειδικά συνεργεία τηλεβοϊστών, με οργανωμένη διάταξη και μελετημένα συνθήματα».
Και παρακάτω, για τη δουλειά που γινόταν στο 325ο Τάγμα, να τι αναφέρει ο υπεύθυνος διαφώτισης: «Οι συνθήκες των μαχών που δίναμε, επέβαλλαν να βάλουμε υπεύθυνους στους λόχους και διμοιρίες, μα περισσότερο να γίνει κατανοητή η δουλειά στον κάθε μαχητή και μαχήτρια. Αφού χτυπούσαμε το στόχο καλά και βλέπαμε ότι αντιστέκεται, τότε φωνάζαμε όλοι μαζί: φαντάροι, τώρα θα βγάλουμε το δάχτυλο από τη σκανδάλη και θα συζητήσουμε. Αδέλφια, μη σκοτώνεστε άδικα. Ερχόμαστε να σας σώσουμε, σας φέρνουμε την ειρήνη. Θέλετε ειρήνη; Τότε οι φαντάροι δεν "έβαζαν" και φώναζαν "ειρήνη"! Σ' αυτή την ψυχολογική κατάσταση των φαντάρων χρειαζόταν η τολμηρή εξόρμηση με συνθήματα. Εξορμούσαμε όρθιοι και φωνάζαμε αδέλφια ερχόμαστε μη "βάζετε". Ειρήνη! Δεν θα πειραχτεί κανείς κ.λπ. Πλησιάζαμε ακάλυπτοι στα συρματοπλέγματά τους. Οι φαντάροι έμεναν ναρκωμένοι, δεν "έβαζαν" ενώ μπορούσαν να μας θερίσουν. Αυτά έγιναν αστραπιαία. Φτάναμε κοντά τους και πέφτανε στην αγκαλιά μας. Εκείνο που χρειάζεται είναι μόλις συγκινήσεις με τα λόγια τους φαντάρους και το εκδηλώσουν, τότε μη σταματάς, όρμα χωρίς προφύλαξη, αυτό εδραιώνει την εμπιστοσύνη στους φαντάρους και με συνθήματα συναδέλφωσης πλησίασέ τους».
Με βάση την εμπειρία που είχε συγκεντρωθεί, καθορίζονταν τα επόμενα βήματα. Διαβάζουμε σχετικά: «Να εκπαιδέψουμε ειδικές ομάδες σαν τους ανιχνευτές, που θα διεισδύσουν όχι για να πιάνουν "γλώσσες", μα επαφή με τους φαντάρους. Θα τους κατατοπίζουν πώς πρέπει να οργανωθούν. Θα τους πείθουν ότι ανοργάνωτοι έχουν μεγαλύτερες ζημιές χωρίς αποτέλεσμα. Θα τους υποδείξουν να δουλεύουν συνωμοτικά. Θα οργανώσουμε τη σύνδεσή μας και μόνιμη επαφή για να τους παρέχουμε συνεχή βοήθεια. Θα μας δίνουν πληροφορίες και ό,τι άλλο χρειάζεται και θα τους αφήνουμε να επιστρέφουν αμέσως στα τμήματά τους. Στις ομάδες αυτές πρέπει να παίρνουν μέρος βασικά οι αυτόμολοι που ξέρουν πρόσωπα και πράγματα και έχουν το θάρρος (όπως οι ίδιοι το ζήτησαν) να περνάνε με την ταυτότητά τους από τις φανταρίστικες γραμμές. Ολοι θάναι ντυμένοι φαντάροι. Να αποκτήσουμε επαφή με τους σκοπούς. Να τους μιλήσουμε αδελφικά, να τους πλησιάσουμε τολμηρά και να εξασφαλίζουμε τακτική επαφή. Να αλληλογραφούμε και να αποκτήσουμε επαφή με τη βοήθεια γυναικών από τα γύρω χωριά που γνωρίζουν φαντάρους. Οι υπεύθυνοι της δουλειάς πρέπει να παίρνουν στοιχεία από τη ζωή και τα βάσανα των φαντάρων και εθνοφρουριτών, να μαθαίνουν αν φτάνει στα χέρια τους το έντυπο υλικό μας, τι είναι το καινούργιο που τους απασχολεί (...) Στις μάχες πρέπει ο κάθε μαχητής όπως έχει τις σφαίρες του να έχει και τις προκηρύξεις (...) Να οργανωθεί το κουβεντολόι με τους φαντάρους πατριώτες των μαχητών μας, που να καταλήγει σε μυστικές συναντήσεις για την οργάνωσή τους».

Το περιεχόμενο των προκηρύξεων

Η μελέτη των στοιχείων που συγκεντρώνονταν για το τι απασχολεί τους φαντάρους του αστικού στρατού, έβρισκε την αντανάκλασή της στο περιεχόμενο ειδικών προκηρύξεων, που υπό το γενικό τίτλο «φαντάρε για ποιον πολεμάς», απευθύνονταν πιο προσωποποιημένα στους φαντάρους της κάθε μονάδας.
Παράδειγμα, σε μια από τις προκηρύξεις χρησιμοποιήθηκε η ιστορία ενός κατά δήλωσή του εθνικόφρονα, που του έκαψε ο αστικός στρατός το σπίτι και φυλάκισε τον ίδιο και τη γυναίκα του, την ώρα που τα δυο του παιδιά ήταν στον αστικό στρατό και το ένα μάλιστα παρασημοφορημένο. Η προκήρυξη που διαβάστηκε σε μονάδα της Φλώρινας έλεγε: «Να τι γράφει επί λέξει ο εθνικόφρονας Χρίστος Βίδας από το Βαρυκό Αμυνταίου, σε μια αίτησή του που έκανε στις 10/8/48 στον Σοφούλη και έχει αριθμό πρωτοκόλλου 12096/13.8.48». Κι αμέσως παραθέτουν το γράμμα με το οποίο ο Βίδας περιγράφει πώς του κάψανε το σπίτι, φυλάκισαν τον ίδιο και τη γυναίκα του, επειδή τόλμησαν να πουν στον υπεύθυνο ταγματάρχη ότι έχουν δυο παιδιά «εις τας τάξεις του εθνικού στρατού»! (...) «Ακούστε φαντάροι, - κατέληγε η προκήρυξη - σας δίνουν ψευτοπαράσημα για να χύνετε το αίμα σας για τους βασανιστές του λαού κι απ' την άλλη σας καίνε τα σπίτια και δέρνουν τις μάνες σας». Και για να γίνει ακόμα πιο καθαρό για ποιον καλούνταν να πολεμήσει ο φαντάρος, η προκήρυξη αποκάλυπτε ότι ο ταγματάρχης Τσακμιράν που έκαψε το σπίτι, «στο Γράμμο αυτοτραυματίστηκε για να φύγει πίσω χωρίς να τιμωρηθεί».
Τέτοιες αναφορές, με παραδείγματα που αποκάλυπταν το βαθιά αντιλαϊκό, αντιδραστικό χαρακτήρα του αστικού στρατού και κατά συνέπεια τη βαρβαρότητα του αστικού καθεστώτος, ταρακουνούσαν τους φαντάρους, όπως επίσης και στοιχεία που αφορούσαν γενικότερα τη ζωή των οικογενειών τους. Σε μία προκήρυξη παρατίθεται απόσπασμα από την εφημερίδα «Καθημερινή», μέσα από το οποίο αποδεικνύεται η βαθιά ταξική εκμετάλλευση και κλοπή του πλούτου που παράγει ο λαός, μέσα από το παράδειγμα στάρι - αλεύρι - μακαρόνια. Αφού παραθέτουν τα στοιχεία, σχολιάζουν: «Αν λογαριάσει κανείς πως το στάρι αρπάχτηκε από τους αγρότες μόνο προς 1.800 δρχ. και χορηγείται σχεδόν στην ίδια τιμή στους βιομήχανους, τότε βλέπει πως για κάθε οκά μακαρόνια οι βιομήχανοι κερδίζουν 2.845 δρχ. Γι' αυτό, λοιπόν, πολεμάς φαντάρε. Γι' αυτό χύνεις το αίμα σου και η οικογένειά σου πεθαίνει πίσω από τις αρρώστειες και την πείνα. Για να πλουτίζει μια σπείρα εκμεταλλευτών. Σκέψου πως είναι καιρός να σταματήσει πια αυτή η κατάσταση. Πέταξε το όπλο σου και γύρνα στο σπίτι σου, κοντά στη γυναίκα σου, στη μάνα σου και στο παιδί σου. `Η πέρασε στην Ελεύθερη Ελλάδα, όπου δεν έχεις τίποτα να φοβηθείς από κανένα και κανείς δεν θα σε αναγκάσει να πολεμήσεις».
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει και το δίκτυο πληροφοριών που αξιοποιείται για να αποκαλύψει την άθλια, ζοφερή πραγματικότητα στην οποία καταδίκαζε το αστικό καθεστώς το λαό. Ετσι, σε γράμμα προς τους φαντάρους αναφέρεται:
«Πριν λίγες μέρες ξέφυγε από τη σκλαβωμένη Φλώρινα, ήρθε στην ελεύθερη Ελλάδα και κατατάχθηκε στον ΔΣ ο πατριώτης Κώστας Κούτρης από το χωριό Αλωνα, κάτοικος Φλώρινας από το 1941. Για την κατάσταση που επικρατεί μέσα στη σκλαβωμένη πολιτεία, μας είπε τα παρακάτω: Εδώ και 20 μέρες το επίδομα που έπαιρναν οι πρόσφυγες 40 χιλιάδες δρχ. και 10 οκάδες βρίζα κόπηκε, με τη δικαιολογία ότι η συγκοινωνία σταμάτησε. Μόνο ο Βασίλης Κούφης, ο αρχιχαφιές εξακολουθεί να παίρνει τρόφιμα. Η πείνα σφίγγει τους πρόσφυγες και η αγανάκτησή τους μεγαλώνει (...) Ολοι γενικά οι ξεσπιτωμένοι χωρικοί, ακόμα κι αυτοί από το χωριό Κρατερό που ξεγελάστηκαν και οπλίστηκαν, τώρα μετανιώνουν κι αυτοί. Φτώχεια, πείνα και ανεργία βασιλεύει στη Φλώρινα. Σ' όλα τα είδη η ακρίβεια μεγαλώνει. Ολα σχεδόν είναι απρόσιτα για το φτωχικό πουγγί του λαού. Το κρέας ξεγράφεται από το διαιτολόγιό του και αν σφάζεται κανένα σφαχτό, είναι για το πλούσιο τραπέζι των λίγων εκμεταλλευτών του, που εξακολουθούν και τώρα να πλουτίζουν (...) Οι εργάτες γης, αν κάνουν κανένα μεροκάματο, πληρώνονται μόλις 4 χιλιάρικα. Και το τελευταίο εργοστάσιο αλατζάδων με 12 μόνο εργάτριες έκλεισε. Το ίδιο και ο μύλος του Σαπουντζά. Οι εργάτες του πιο μπροστά πέρασαν από στρατοδικείο για συνεργασία με τον ΔΣ. Αλλοι εκτελέστηκαν, άλλοι φυλακίστηκαν και πολύ λίγοι αθωώθηκαν. Το ίδιο έγινε και με τους εργάτες του μεγάλου αλευρόμυλου Παπακιρίδη, που έκλεισε κι αυτός. Τρομοκρατία, ανθρωπομάζωμα.
Ακούστε τα αυτά καλά, φαντάροι, ιδιαίτερα εσείς που οι οικογένειές σας ξεσπιτώθηκαν και στοιβάστηκαν στις σκλαβωμένες πολιτείες. Την ώρα που εσείς σκοτώνεστε, τα παιδιά σας και οι γυναίκες σας πεθαίνουν από την πείνα και τις στερήσεις. Για ποιον λοιπόν πολεμάτε; Για ποιον σκοτώνεστε;».