Η Σχολή Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου (ΣΑΓΑ)

«Το ΚΚΕ είναι περήφανο για τη στρατιά ηρώων που διαπαιδαγώγησε. Χιλιάδες κομμουνιστές και κομμουνίστριες έδωσαν και την τελευταία ικμάδα των δυνάμεών τους, για να πάρει σάρκα και οστά η εποποιία του ΔΣΕ, πολεμώντας και περπατώντας μερόνυχτα, συχνά δίχως τροφή, πολλοί και ξυπόλητοι, στους πάγους και τις θύελλες.Ο ΔΣΕ ήταν λαϊκός στρατός (...) Ανέδειξε χιλιάδες στρατιωτικούς ηγέτες σε όλες τις βαθμίδες του (...) Στην ανάδειξη στρατιωτικών στελεχών υπογραμμίζεται ο ρόλος των Σχολών Αξιωματικών του ΔΣΕ, που επιπλέον συνέβαλαν στην ανάπτυξη και στη μαχητική του ικανότητα».
(Από τη Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 70 χρόνια του ΔΣΕ).

***

Μετά την απαράδεκτη συμφωνία της Βάρκιζας και το όργιο της τρομοκρατίας που ακολούθησε, δεκάδες στην αρχή, εκατοντάδες στη συνέχεια αγωνιστές βγήκαν στο βουνό. Συγκροτήθηκαν οι πρώτες ομάδες ένοπλων καταδιωκομένων. Αυτές οι ομάδες γρήγορα αναπτύχθηκαν σε μεγαλύτερους σχηματισμούς, σε συγκροτήματα, Τάγματα, Αρχηγεία. Καθώς ο αριθμός των μαχητών συνεχώς μεγάλωνε σε όλη την Ελλάδα, για το συντονισμό της δράσης των τοπικών Αρχηγείων, τον Οκτώβρη 1946, ιδρύθηκε το Γενικό Αρχηγείο (ΓΑ) του ΔΣΕ.
Η ανάπτυξη του αντάρτικου, η δημιουργία του ΓΑ στις 28 Οκτώβρη 1946, η προοπτική δημιουργίας τακτικού στρατού έβαζαν στην ημερήσια διάταξη το πρόβλημα της δημιουργίας στρατιωτικών στελεχών, ικανών να μπουν επικεφαλής στα τμήματα του ΔΣΕ και να τα οδηγήσουν νικηφόρα στον αγώνα για την κατάκτηση της εξουσίας. Γι' αυτό και το ΓΑ του ΔΣΕ αποφάσισε το Γενάρη του 1947 τη δημιουργία Σχολής εφέδρων αξιωματικών, καθώς η ανάπτυξη και η μαζικοποίηση του αντάρτικου κινήματος προέβαλαν άμεσα το πρόβλημα της στελέχωσης των στρατιωτικών τμημάτων, με έμπειρους και ικανούς αξιωματικούς.

Απόσπασμα χάρτη που δείχνει το πεδίο δράσης της ΣΑΓΑ στον ανατολικό Γράμμο τον Αύγουστο του 1949

Ο ΔΣΕ αντιμετώπιζε πρόβλημα ανάπτυξης της πολεμικής του επίδοσης σε συνδυασμό με την κατάκτηση, αφομοίωση και προσαρμογή της πολεμικής τέχνης στις νέες συνθήκες του λαϊκο-επαναστατικού πολέμου.Τα κατώτερα στελέχη την πρώτη περίοδο της δράσης του ΔΣΕ αναδείχτηκαν μέσα στη φωτιά του πολέμου, παλεύοντας με τεράστιες δυσκολίες, σφυρηλατήθηκαν στις καθημερινές συνεχείς μάχες με τον εχθρό.
Από τις έξι σειρές της ΣΑΓΑ αποφοίτησαν περίπου 3.000 έμπειροι και δοκιμασμένοι ανθυπολοχαγοί, που στην πορεία του αγώνα δοκιμάστηκαν ακόμα περισσότερο, ανδρώθηκαν και επάξια διοίκησαν με επιτυχία και οδήγησαν στη μάχη διμοιρίες, λόχους και σε ορισμένες περιπτώσεις και τάγματα. Κοντά στους 200 αξιωματικούς της ΣΑΓΑ έπεσαν στο πεδίο της μάχης.

Πλήρης στρατιωτικο-πολιτική εκπαίδευση

Τυπικά, το πρόγραμμα της Σχολής διαρκούσε τρεις μήνες εντατικής δουλειάς, ανεξαρτήτως των καιρικών συνθηκών, εκτός και αν στη διάρκεια της φοίτησης διεξάγονταν πολεμικές επιχειρήσεις και συμμετείχε στις επιχειρήσεις και η ΣΑΓΑ. Τότε η εκπαιδευτική περίοδος ήταν απεριόριστη (αυτή η εξαίρεση στην πορεία έγινε κανόνας).
Το πρόγραμμα εκπαίδευσης και προετοιμασίας των μελλοντικών αξιωματικών της Σχολής ήταν προσαρμοσμένο στις στρατιωτικές επιδιώξεις του ΔΣΕ.
Με βάση την ανισότητα στο συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα στον αστικό στρατό και στο ΔΣΕ (υπέρ του αστικού στρατού), ο ΔΣΕ καθόρισε τη δική του λαϊκο-επαναστατική τακτική, το συνδυασμό της τακτικής του τακτικού επαναστατικού στρατού με την τακτική ελιγμών, διεισδύσεων και ανταρτοπόλεμου.
Βασική αρχή και κυρίαρχο πνεύμα, που περνούσε μέσα από τα προγράμματα εκπαίδευσης της ΣΑΓΑ, ήταν πάντα η επίθεση.
Σ' αυτήν τη βάση γινόταν η εκπαίδευση στη Σχολή, με κύριο στόχο να προετοιμάσει τους μελλοντικούς αξιωματικούς, δίνοντάς τους τα απαραίτητα εφόδια για διοικητές τμημάτων ενός λαϊκού επαναστατικού στρατού.

Από την ορκωμοσία της 5ης Σειράς της ΣΑΓΑ

Παράλληλα με τη στρατιωτική εκπαίδευση στη ΣΑΓΑ γινόταν και σοβαρή ιδεολογικοπολιτική δουλειά, που θα έπρεπε συνεχώς να εξηγεί στους μαχητές του ΔΣΕ και στο λαό τους λόγους που η ντόπια πλουτοκρατική ολιγαρχία και οι ξένοι ιμπεριαλιστές προκάλεσαν τον εμφύλιο πόλεμο επιδιώκοντας με τη φωτιά και το σίδερο να χτυπήσουν το λαϊκό κίνημα. Η πολιτική δουλειά στόχευε στο δυνάμωμα των δεσμών με το λαό και στην καλύτερη προετοιμασία των μαχητών του ΔΣΕ για τη διεξαγωγή του ένοπλου αγώνα.Το πρόγραμμα εκπαίδευσης, όπως σε κάθε στρατό έτσι και στη ΣΑΓΑ του ΔΣΕ, άρχιζε από τις ασκήσεις πυκνής τάξης που προετοιμάζουν τους μαθητές ώστε να υποστούν την παραπέρα εκπαίδευση στις ασκήσεις μάχης με μεγαλύτερη άνεση και αντοχή. Ταυτόχρονα, οι μαθητές της Σχολής διδάσκονται τις τεχνικές ιδιότητες των όπλων - ευθείας και καμπύλης τροχιάς, ταχυβολία, μέγιστο και δραστικό βεληνεκές, καθώς και τις τακτικές ιδιότητες, τη χρησιμοποίηση των όπλων στις διάφορες φάσεις του ένοπλου αγώνα.
Διδάσκονταν τους σχηματισμούς μάχης, που λαμβάνουν τα στρατιωτικά τμήματα στις διάφορες φάσεις των πολεμικών επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα με την παραπάνω δουλειά οι μαθητές διδάσκονταν μαθήματα τοπογραφίας, τα χαρακτηριστικά του εδάφους, το ρόλο που παίζει το έδαφος στη διεξαγωγή των πολεμικών επιχειρήσεων, τόσο στην επίθεση όσο και στην άμυνα.

Εκθεση λόχου της ΣΑΓΑ για τη μάχη στη Βάρμπα Ρόγα και τη μάχη στην Μπάτρα

Μεγάλη σημασία έδινε η Σχολή στο νυχτερινό αγώνα. Ο ΔΣΕ από την ίδια την προέλευσή του, στρατός λαϊκός και επαναστατικός, ευρισκόμενος σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τον αστικό στρατό ως προς το συσχετισμό των δυνάμεων και των πολεμικών μέσων, εφάρμοζε τη δική του λαϊκή, επαναστατική τακτική, δίνοντας μάχες κατά μέτωπο και εφαρμόζοντας την αντάρτικη τακτική με ελιγμούς και βαθιές διεισδύσεις στα μετόπισθεν του εχθρού. Για να καλύψει την παραπάνω ανισότητα ο ΔΣΕ ανέπτυξε σε μεγάλο βαθμό το νυχτερινό αγώνα, οργανώνοντας νυχτερινές επιθέσεις σε στόχους του αστικού στρατού και σημειώνοντας σοβαρές επιτυχίες. Κατά την προετοιμασία της άσκησης η ανάλυση της διαταγής γινόταν παρουσία όλων των μαθητών. Μετά την άσκηση της μάχης ακολουθούσε κριτική συζήτηση με την ενεργή συμμετοχή των μαθητών, κάνοντας παρατηρήσεις για τα αδύνατα σημεία της άσκησης.

Επίλεκτη δύναμη στην πρώτη γραμμή του μετώπου

Η ΣΑΓΑ δεν ήταν μόνο σχολείο εκπαίδευσης και προετοιμασίας των αξιωματικών. Η Σχολή Αξιωματικών πήρε ενεργό μέρος σε όλες τις εκστρατείες που έκανε ο αστικός στρατός ενάντια στο ΔΣΕ.
Ενδεικτικά, αρχίζοντας από την Α' σειρά το 1947, που πολέμησε στη διάρκεια της εκστρατείας του αστικού στρατού στην περιοχή Αγράφων στη Θεσσαλία. Τη Δ' σειρά που πήρε μέρος σε όλες τις μάχες με τον εχθρό το 1948 στο Γράμμο και το Βίτσι.
Την Ε' σειρά, που έκανε τη διείσδυση με ένα τάγμα στο Σινιάτσικο το Νοέμβρη 1948 και έδωσε σκληρή μάχη στο Μπίκοβικ το Δεκέμβρη 1948, κάτω από εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες, με αρκετές απώλειες σε νεκρούς, τραυματίες και πληγμένους από κρυοπαγήματα.
Και τελικά η ΣΤ' σειρά, αρχίζοντας από τη μάχη της Φλώρινας, πραγματοποίησε τον ελιγμό, από Βίτσι στο Σμόλικα, κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες το Μάρτη 1949, για την ανακατάληψη του Γράμμου. Πολέμησε σε Ταμπούρι, Κάντσικο, έδωσε σκληρή μάχη και κατέλαβε το ύψωμα Πάτωμα το Μάη του 1949. Πραγματοποίησε τον Ιούνη 1949 ελιγμό μέσα από τη διάταξη του εχθρού και πέρασε πάλι στο Βίτσι, έδωσε τη σκληρή και αιματηρή μάχη στο Λέσιτς, στο ύψωμα 1078 και στη Βάρμπα. Πολέμησε στις 25 και 26 Αυγούστου στην περιοχή Μυροβλήτη.

Τα υψώματα της Μπάτρας και το ομώνυμο πέρασμα

Και τελευταία, 28 και 29 Αυγούστου 1949, η ΣΑΓΑ με διαταγή του ΓΑ υψώθηκε σαν ατσάλινος τοίχος στην τοποθεσία Μαύρη Πέτρα, πάνω από το χωριό Πληκάτι και έφραξε το δρόμο στην III Μεραρχία καταδρομών του αστικού στρατού που βάδιζε ακάθεκτη μετά την πτώση του 2520 στο Γράμμο το πρωί της 28ης Αυγούστου, για να κλείσει τη διάβαση στην τοποθεσία Μπάτρα και να εγκλωβίσει και εξοντώσει τους μαχητές του ΔΣΕ. Τα παλικάρια της ΣΑΓΑ έφραξαν το δρόμο στους καταδρομείς και συμπτύχθηκαν με εντολή του ΓΑ μόνον τότε, αφού είχε περάσει και ο τελευταίος μαχητής του ΔΣΕ στο αλβανικό έδαφος, θάψανε τους τελευταίους νεκρούς, μεταφέρανε τους τραυματίες και με βαριά καρδιά τη νύχτα 29 προς 30 Αυγούστου συγκροτημένα πέρασαν στο έδαφος των Λαϊκών Δημοκρατιών.